Zen meditatie voor mensen met Parkinson

‘Niemand is gelukkig’ ‘Wees niemand’

Deze woorden van Freek de Jonge vond ik al geniaal toen ik ze voor het
eerst hoorde. Vooral de eenvoud die erin klinkt spreekt mij aan. Maar zo
eenvoudig als het klinkt, zo eenvoudig ervaren de meeste mensen het
leven niet. We lijden ergens aan. Fysiek en/of geestelijk.
Gelukkig zijn er wegen te vinden die ons een weg kunnen wijzen naar
hoe we kunnen omgaan met lijden. ‘In het boeddhisme vinden we de
vier edele waarheden: 1. de vaststelling van lijden, 2. de oorzaak van
lijden in de behoeftigheid, 3. de mogelijkheid van bevrijding, 4. het pad
van inzicht, deugd en meditatie dat tot bevrijding leidt.’

Lijden
Wanneer je zenmeditatie beoefent, ga je zelfgekozen lijden aan. We
spreken dan van afzien. Soms heb je tijdens het mediteren pijn in je
benen, je tenen of je nek. Op een ander moment zegt een innerlijke
stem dat je hier echt weg wil. Wat doe ik hier op dit kussen? Jij doorstaat
al deze schijnbewegingen en blijft stoïcijns zitten. Dat wil zeggen, je kiest
ervoor om jezelf te trainen dat je het lijden kunt dragen.

Een positieve afloop verwachting
Ons fysieke lichaam doet daarbij ook een fijne duit in het zakje, het
produceert endorfine voor ons. ‘Wanneer we lijden, produceren we
endorfine. Endorfine is een van de hormonen die ons gelukkig doet
voelen. De productie van endorfine is individueel bepaald en hangt
sterk samen met onze wijze van denken. Een positieve
afloopverwachting hebben is wel essentieel. Hoe groter de uitdaging,
mits een positieve afloopverwachting, des te meer endorfineproductie’.
Daarbij is het wel belangrijk dat je zelf vrij kiest voor de uitdaging die je
aangaat. Maar het leven geeft je uitdagingen waarin lijden niet
zelfgekozen is.

Het is ongeneeslijk!
In een eerder artikel ‘Zenvol omgaan met Parkinson’,
schreef ik dat wanneer je de diagnose de ziekte van Parkinson krijgt, je
in dezelfde zin te horen krijgt: “Parkinson is ongeneeslijk.” Afgezien van
het feit dat er wel verhalen zijn van mensen die genezen, is het
passender om mee te delen: ‘We doen ons best maar hebben op dit
moment nog geen behandeling of medicijn gevonden waarmee we
parkinson kunnen genezen.’ Kan ik, met de boodschap: ‘het is
ongeneeslijk’ een positieve afloop verwachting hebben? Ja, ik heb niet
zelf gekozen voor parkinson maar ik ben vrij te kiezen hoe ik ermee om
ga.

Geestelijke ontwikkeling
Jaren geleden was ik aanwezig bij een lezing van antroposofisch
huisarts Freeve in Zutphen. De lezing was gericht aan mensen in de
derde fase van hun leven. De fase waarin je fysieke lichaam gebreken
gaat vertonen. Dit geldt algemeen voor de ouder wordende mens. De
essentie van de lezing was dat je fysieke lichaam langzamer of sneller
‘downhill’ gaat, daar is niets aan te doen. Het goede nieuws is echter dat
je geest zich verder kan ontwikkelen. ‘Creativiteit is activiteit van de
geest in de wereld. (…) Deze geest kan zich openbaren in kunstwerk,
wetenschappelijk werk of sociale handeling.’ Aldus Bernard Lievegoed,
psychiater en buitengewoon hoogleraar sociale pedagogiek en sociale
bedrijfskunde, over het geestelijke in de mens. ‘Polair tegenover de
creativiteit staat de wijsheid.(…) ‘Wijsheid komt niet door activiteit naar
buiten, maar door kunnen afwachten, door terughouding, door actieve
gemoedsrust.’

Mooie uitdrukking, ‘actieve gemoedsrust’, vind ik. En dan
komt het: ‘Actieve gemoedsrust ontstaat door het tot rust brengen van
de emoties, het zwijgen opleggen aan alle associatieve gedachten, het
afstand doen van alle gewilde resultaten.’ Is dat niet precies wat we
oefenen met zenmeditatie?!

Actieve gemoedsrust en Parkinson
Hoe houd je een actief gemoed met Parkinson? Hoe vind je rust met een
dreigende aftakeling hijgend in je nek? Door niet om te kijken en niet
vooruit te gaan met je gedachten. Door je gevoelens en soms
bijkomende emoties waar te nemen en te laten voor wat ze zijn. Door
hoop te koesteren maar zonder resultaten te willen. Ga er maar aan
staan! Het is net het leven zelf. Het leven is te vinden in het moment.
Sterker nog, het leven ís het moment.

Mijn Missie
Mijn keuze om toentertijd met het zioptraject (opleiding tot zenleraar) te
starten hangt samen met mijn missie om mensen met Parkinson te leren
mediteren en specifiek om moed te ontwikkelen om te leven met
Parkinson. Dat er moed voor nodig is, ervaar ik elke dag. Moed om te
zijn met een lichaam dat niet meer doet wat ik gewend was dat het deed.
Het opnieuw leren kennen: wat zijn de grenzen, hoeveel energie is er
vandaag, op dit moment? En opnieuw vertrouwen te krijgen in het
voertuig dat nu mijn lichaam is.

Haiku:
Om niemand te zijn
Wees als een blad dat wegwaait
Een nieuw blad komt weer

1. ‘De openbaring’ – Freek de Jonge
2. ‘Een kleine inleiding in het boeddhisme’ – Edel Maex
3. ‘Zen en geluk – Rients Ritskes & Merel Ritskes-Hoitinga
4. ‘De levensloop van de mens’ – Bernard Lievegoed

Op zoek

Kees van Kooten en Wim de Bie zongen het al in 1975: ‘Zoek jezelf broeder; Vind jezelf. Wees en blijf alleen jezelf.’ Met als eerste zin van het 1e couplet: ‘Allemaal op weg naar niets……’

Het klonk mij wel aantrekkelijk, mezelf zoeken. Alhoewel, op weg naar niets, leek mij tamelijk zinloos. Zolang ik mij kan herinneren was ik altijd op zoek. Maar naar wat? Als ik in mijn boekenkast kijk zie ik vooral boeken die eindigen op ..sofie en ..logie, naast wijsheden uit het oosten. En tegenwoordig een groeiend aantal boeken over zen. Waar ik vooral naar op zoek was en ben: hoe zit het leven in elkaar en wat beweegt de mens?

Zelf

Zo ben ik ook nieuwsgierig naar wat zelf is en lees ik bij zen bovendien over geen-zelf. Wat betekent dat, geen-zelf? Ik ben het toch? Ik weet nog dat ik voorheen dezelfde gedachte had toen ik tijdens Leerjaren Menskundig Advies, welke ik volgde, hoorde dat je bepaalde opmerkingen niet persoonlijk moet maken. ‘Hoezo niet persoonlijk, ik ben het toch?’ Veel opmerkingen die mensen maken zijn niet persoonlijk bedoeld. Het zijn projecties van zichzelf. Met andere woorden, ze gaan niet over jou. Dat schiep toen rust in mijn gevoel. 

Ik duik mijn boekenkast in om te zien wat er zoal over zelf en geen-zelf geschreven is. 

Psychiater Jung schrijft over het zelf:

‘Het zelf zou gekarakteriseerd kunnen worden als een soort compensatie voor het conflict tussen binnen en buiten. Zo is het zelf ook het doel van het leven, want het is de meest volledige uitdrukking van die samengesteldheid van lotsbestemming, die men individualiteit noemt.’

De empirisch filosoof Hume zegt over het zelf: ‘Wat mij betreft, wanneer ik mij verdiep in wat ik mijn zelf noem, stuit ik altijd op de een of andere afzonderlijke gewaarwording, van warmte of koude, licht of schaduw, liefde of haat, pijn of vreugde. Ik krijg mezelf nooit te pakken zonder enige gewaarwording en slaag er niet in iets anders waar te nemen dan die gewaarwording.’

Geen zelf

Er valt nog meer over zelf te schrijven, maar dat voert voor nu te ver. Het zelf is nog enigszins helder, maar hoe zit het met geen-zelf?

De Indiase filosoof en spiritueel leraar Krishnamurti zegt, tijdens een toespraak, gehouden in 1929 in Ommen: ‘Wat is de zetel van het zelf van het ik? Waar is het ik, wat is het ik? Het ik is het denkvermogen, – de gedachte. Het ik is ‘aandoening’. – ‘Liefde.’

Wat bedoelt Krishnamurti met aandoening? Ik zoek het even op. Met ‘aandoening’ bedoeld Krishnamurti : ‘disharmonie in het denken van het individu.’ Krishnamurti vertelt ons wat ont-dekt kan worden wanneer je het ‘ik’ loslaat en bij Liefde uitkomt.

Dat zoeken mogen we ook loslaten. Misschien neigt dit naar iets willen controleren, proberen vast te pakken. Het verschil zit hem in: een hand die iets pakt en naar zich toe wil halen of een hand open houden. Bovendien, waar zoeken we eigenlijk naar? 

Zoals zenleraar Charlotte Joko Beck het formuleert: ‘Mensen gaan vaak zen beoefenen omdat ze op zoek zijn naar het ware zelf. Maar je kunt niet op zoek gaan naar het ware zelf. Het is niets, er valt niets te vinden.’

Ik kom er nu achter dat van Kooten en de Bie niet zomaar iets zongen: ‘allemaal op weg naar niets…’  Maar waarmee ben je dan op weg, vraag ik mij vervolgens af? Er moet toch op z’n minst een voertuig zijn waarmee je op weg bent? Je fysieke lichaam, kun je vervolgens antwoorden. Maar wie is dan de bestuurder? Is het ‘ik’ de bestuurder? Of is er nog iets anders wat ons bestuurt?

En is geen-zelf dan een uiting om woorden te geven aan iets wat niets is? Even verder lezen.

Joko zegt: ‘Het ware zelf, dit geen-zelf, is niet in staat tot oordelen. Het kan niet denken in termen van ‘goed’ en ‘slecht’. Het bevindt zich voorbij ruimte en tijd en als er geen tijdsduur is, is er ook geen ‘entiteit’ die kan oordelen. Je zou kunnen zeggen dat geen-zelf alleen beweging is.’

Geen-zelf als beweging van niets. Interessant! Geen-zelf, de term zegt het al, is niet persoonlijk. Maar is wel het ware zelf! 

Niet-zelf

Dan kom ik nog een ‘zelf’ tegen. Of moet ik zeggen een ontkenning van ‘zelf’? In het Boeddhisme wordt gesproken over niet-zelf. Ik ben benieuwd wat dat nu weer is. Ik lees verder…

‘Bedoeld wordt dat de dingen, zoals ze zich aan ons voordoen, geen eigen essentie hebben.’ lees ik in ‘Een kleine inleiding in het boeddhisme’, van Edel Maex.

Niet-zelf en geen-zelf is dat hetzelfde?

Ik besluit me te wenden tot AI (Artificial Intelligence). 

Kijken wat kunstmatige intelligentie er van maakt: 

‘Hoewel deze termen enigszins verwant zijn, hebben ze subtiel verschillende betekenissen. In het boeddhisme verwijst “niet-zelf” naar het concept dat alle fenomenen, inclusief het zelf of ego, geen intrinsiek, permanent en onafhankelijk bestaan hebben. Het idee is dat alles in het universum onderhevig is aan verandering, onderlinge afhankelijkheid en voorwaardelijk ontstaan. Het zelf wordt beschouwd als een constructie van de geest, een samengaan van verschillende mentale en fysieke processen. Dus ‘niet-zelf’ verwijst naar het ontbreken van een permanent zelf. (…) Dus hoewel ‘niet-zelf’ en ‘geen-zelf’ verwant zijn in de zin dat ze beide verwijzen naar het ontbreken van een permanent, onveranderlijk zelf, legt ‘geen-zelf’ meer de nadruk op het idee van het ontbreken van een intrinsiek, autonoom en onafhankelijk zelf.’

Het wordt mij meer duidelijk wat er onder de diverse zelven wordt verstaan. In de zin van dat alles veranderlijk is en dat er geen op zichzelf staand zelf bestaat. Al denken we dat wel te ervaren als een zelf.

Zenmeester Eihei Dôgen geef de ontwikkeling, die wij als mens kunnen gaan, hier mooi weer: 

‘De weg van de Boeddha bestuderen is jezelf bestuderen.
Jezelf bestuderen is jezelf vergeten.
Jezelf vergeten is verlicht worden door de tienduizend dingen.’

Ervaring

Toen ik begon met mediteren, ik was begin 30, durfde ik eerst niet eens mijn ogen dicht te doen. Ik dacht toen dat dat de bedoeling was. Was ik bang dat ik zou verdwijnen? Geen-zelf voelt best eng. Zo’n 15 jaar later ervaarde ik soms een moment waarin ik voelde dat ik los kwam van mezelf, waarop ik vlug mijn ogen helemaal opende. Waar blijf je anders? Toen kwam er een moment dat ik ervaarde dat ik groter was dan mezelf en voelde dat ik met alles en iedereen verbonden was. Wat niet alleen prettig voelde. Ik voelde ook het immense leed. Twee vliegtuigen waren net in de ‘Twin Towers’ gevlogen. Toch was het voelen van die verbinding wel een interessante ervaring. Ik ging nog te rade bij mensen die ik kende, die ook mediteren. ‘Kenden zij deze ervaring’? ‘Nee, die ervaring deelden zij niet.’ Ik heb het daarbij gelaten en wilde verder op zoek. Mij zo verbonden voelen wilde ik nog weleens ervaren. Intuïtief wist ik dat het niet werkt om zo’n ervaring van je verbonden voelen nogmaals te willen ervaren. Al is het verleidelijk. Zodra de wil eraan te pas komt, ben je bezig iets te pakken. (zie: hierboven het beeld van de hand). Nu, in mijn eind vijftiger jaren, probeer ik te zitten met open handen en zonder willen. Kijkend naar wat zich aandient.

In mijn zoektocht naar zelf, geen-zelf en niet-zelf is mij duidelijk geworden dat het ‘zelf’ lastig vindbaar is en zoeken naar ‘zelf’ conflict op kan leveren. Tenzij we het ‘zelf’ niet als persoonlijk zien. Ontwikkeling van het ‘zelf’ gaat via ‘geen-zelf.’ Wanneer je je realiseert dat je geen permanent, onafhankelijk bestaan hebt, kom je uit bij ‘niet-zelf’. En misschien ooit bij verlichting. Maar die gedachte mag je weer loslaten.               Tegelijkertijd is het niet rationeel te vatten. Daarom geef ik mijn conclusie hier weer in haiku’s.

Conclusie  

Op zoek naar…naar wat? 

Wat wil gevonden worden? 

Ik heb geen idee 

Wees als een sneeuwvlok 

Van boven, in beweging 

Los op in aarde

Geen-zelf wacht op niets Samen in verbinding Jezelf vergeten 

In de natuur zijn 

In stille verwondering Liefde voor het al 

Niets is permanent 

Niet proberen niets te zijn niet-zelf is oké 

Miranda Anderson 

27-12-2023

Miranda kreeg vier jaar geleden te horen dat ze de ziekte van Parkinson heeft. Dat bracht haar op de weg van zen meditatie. Lees hier hoe ze probeert zen vol om te gaan met de ziekte van Parkinson. 

Een rotsblok 

“Het is ongeneeslijk”. “Er zijn medicijnen voor.” “Als de medicijnen aanslaan dan heeft u het”. 

Bam! Die komt binnen. 

Wat gebeurt er na zo’n mededeling? Nou, een heleboel. Ontkenning met gedachtes als; ‘maar, ik heb altijd heel gezond en bewust geleefd en gegeten, ik ben nog veel te jong om Parkinson te krijgen.’ En, ze ‘Kunnen het op een scan niet aantonen, volgens de neuroloog, dus misschien heb ik het niet….’ Ook, het ‘s morgens wakker worden met een onbestemd gevoel: ‘Er was iets heel naars….oh ja, ik ben ongeneeslijk ziek. Dit wil ik niet!!!!!

Het voelde alsof er een rotsblok op mijn levenspad was gegooid, terwijl ik lekker aan het wandelen was. Halt! 

Wat nu? Hoe nu verder? 

Na de eerste schrik probeerde ik zo goed en zo kwaad als het ging mijn ‘nieuwe-‘ leven op te pakken. Na een gevoel dat ik niets meer kon, kwamen de zingevingsvragen. Wat kan en wil ik met mijn leven? Het spirituele heeft altijd een rol in mijn leven gespeeld maar kwam nu centraler te liggen. Yoga en meditatie beoefende ik al vanaf mijn 30e levensjaar. In mijn zoektocht naar zingeving kwam ik via een vriendin terecht bij Zen.nl. Ik werd enthousiast om samen met anderen te mediteren. Geleidelijk aan keek ik eens om dat rotsblok heen om te zien wat er nog mogelijk was in mijn leven. 

Bibberen 

Parkinson is een stressgevoelige ziekte. Ik ontdekte, dat wanneer ik spanning of druk ervaar, ik direct de spanning in mijn lijf voel en begin te bibberen. Ik zeg weleens gekscherend: “Voorheen bibberde ik van binnen, nu bibber ik van buiten.”

Wat leer ik van Zen? 

Ik leer te zitten en te lopen met mijn lichaam zoals het nu is. Dat geeft mij een groter lichaamsbewustzijn. Ik leer niet op de zaken vooruit te lopen. Steeds weer terug gaan naar wat er nu is. 

Een handvat aanreiken 

Ik voelde al gauw dat ik zen leraar wilde worden om mensen, juist ook met de ziekte van Parkinson, zen meditatie te leren. Om ze een handvat aan te reiken. Een andere dan: ‘het is ongeneeslijk ́. Wanneer je deze boodschap krijgt, heb je twee keuzes: je denkt dit was het dan, niets meer aan te doen, je wordt inactief. Of je gaat, na de eerste schrik, kijken wat er nog wel mogelijk is met jouw leven. 

Om bewust te worden van je denken en voelen en te ervaren hoe je lichaam daar vervolgens op reageert. Hoe je met zen meditatie meer rust in je lichaam kunt creëren. Kortom, dat je een actieve bijdrage aan je lichaam en geest kunt leveren. ‘Je bent niet ziek. Je hebt op dit moment een ‘ziekte’.

Miranda (1964) kwam op het pad van persoonlijk bewustzijn toen ze op haar 29e de opleiding “intuïtieve astrologie” volgde. Het woord “bewustzijn” had een magische klank voor haar. En het heeft haar tot op de dag van vandaag niet meer los gelaten. Om meer te leren over persoonlijk bewustzijn volgde ze daarna diverse opleidingen: Cochenille: 3 jarige scholing voor het creatieve proces, 3 jaar opleiding tot kunstzinnig therapeut, HDCF Human Development counseling foundation: 3 leerjaren menskundig advies. 3 jaar opleiding tot Zen leraar bij Zen.nl. Samen met haar partner Ad, heeft Miranda sinds het jaar 2000 een bedrijf voor coaching en counseling “Human BEing”. Daarnaast heeft zijn haar counseling werk in Andersoncounseling.nl en volgde ze 3 jaar Vrije Academie voor Beeldende Kunst, haar werk is te zien op: www.beeldvorm.eu

Welkom bij Zen4Parkinson!

Zen4Parkinson is voor mensen die Parkinson hebben en aan Zen meditatie willen doen én anderen.
Ook als je geen Parkinson hebt of partner bent van iemand met Parkinson, kun je meedoen met de introductiecursus. Tevens is er een digitale groep introductiecursus Zen meditatie.
Wanneer je het huis niet uit kunt of wilt is de digitale groep Zen4parkinson wellicht iets voor jou.

Proefles introductiecursus Zen meditatie

Op 3 september van 10.15 tot 11.15 uur is er een gratis proefles Zen meditatie. In deze les krijg je een indruk van de introductiecursus Zen meditatie. Geef je op voor deze proefles via: miranda@zen4parkinson.nl

Zen introductiecursus

De cursussen worden gegeven bij woongemeenschap Eikpunt aan de Duitslandstraat 4 in Lent.
De introductie start op 10 september van 10.15 tot 12.00 uur. De cursus duurt 15 weken.

Je kunt je opgeven via bovenstaand emailadres.

Zen Introductiecursus online

Een online introductiecursus begint op woensdag 4 september van 9.30 tot 11.00 uur.

De cursus duurt 15 weken. Je kunt je opgeven via bovenstaand emailadres.

Lesinhoud en kosten

De kosten zijn: € 65,- per maand. Voltijdstudent € 40,- per maand, Bedrijf € 90,- (inclusief BTW met factuur) Mocht het tarief een probleem voor je zijn, neem dan contact met me op.

In de lessen behandelen we elke keer een thema en krijg je persoonlijk advies, leer je diverse origineel Japanse zen rituelen, leer je Zen meditatie.

Opgeven kan via bovenstaand emailadres. Graag tot dan! Miranda