‘Niemand is gelukkig’ ‘Wees niemand’
Deze woorden van Freek de Jonge vond ik al geniaal toen ik ze voor het
eerst hoorde. Vooral de eenvoud die erin klinkt spreekt mij aan. Maar zo
eenvoudig als het klinkt, zo eenvoudig ervaren de meeste mensen het
leven niet. We lijden ergens aan. Fysiek en/of geestelijk.
Gelukkig zijn er wegen te vinden die ons een weg kunnen wijzen naar
hoe we kunnen omgaan met lijden. ‘In het boeddhisme vinden we de
vier edele waarheden: 1. de vaststelling van lijden, 2. de oorzaak van
lijden in de behoeftigheid, 3. de mogelijkheid van bevrijding, 4. het pad
van inzicht, deugd en meditatie dat tot bevrijding leidt.’
Lijden
Wanneer je zenmeditatie beoefent, ga je zelfgekozen lijden aan. We
spreken dan van afzien. Soms heb je tijdens het mediteren pijn in je
benen, je tenen of je nek. Op een ander moment zegt een innerlijke
stem dat je hier echt weg wil. Wat doe ik hier op dit kussen? Jij doorstaat
al deze schijnbewegingen en blijft stoïcijns zitten. Dat wil zeggen, je kiest
ervoor om jezelf te trainen dat je het lijden kunt dragen.
Een positieve afloop verwachting
Ons fysieke lichaam doet daarbij ook een fijne duit in het zakje, het
produceert endorfine voor ons. ‘Wanneer we lijden, produceren we
endorfine. Endorfine is een van de hormonen die ons gelukkig doet
voelen. De productie van endorfine is individueel bepaald en hangt
sterk samen met onze wijze van denken. Een positieve
afloopverwachting hebben is wel essentieel. Hoe groter de uitdaging,
mits een positieve afloopverwachting, des te meer endorfineproductie’.
Daarbij is het wel belangrijk dat je zelf vrij kiest voor de uitdaging die je
aangaat. Maar het leven geeft je uitdagingen waarin lijden niet
zelfgekozen is.
Het is ongeneeslijk!
In een eerder artikel ‘Zenvol omgaan met Parkinson’,
schreef ik dat wanneer je de diagnose de ziekte van Parkinson krijgt, je
in dezelfde zin te horen krijgt: “Parkinson is ongeneeslijk.” Afgezien van
het feit dat er wel verhalen zijn van mensen die genezen, is het
passender om mee te delen: ‘We doen ons best maar hebben op dit
moment nog geen behandeling of medicijn gevonden waarmee we
parkinson kunnen genezen.’ Kan ik, met de boodschap: ‘het is
ongeneeslijk’ een positieve afloop verwachting hebben? Ja, ik heb niet
zelf gekozen voor parkinson maar ik ben vrij te kiezen hoe ik ermee om
ga.
Geestelijke ontwikkeling
Jaren geleden was ik aanwezig bij een lezing van antroposofisch
huisarts Freeve in Zutphen. De lezing was gericht aan mensen in de
derde fase van hun leven. De fase waarin je fysieke lichaam gebreken
gaat vertonen. Dit geldt algemeen voor de ouder wordende mens. De
essentie van de lezing was dat je fysieke lichaam langzamer of sneller
‘downhill’ gaat, daar is niets aan te doen. Het goede nieuws is echter dat
je geest zich verder kan ontwikkelen. ‘Creativiteit is activiteit van de
geest in de wereld. (…) Deze geest kan zich openbaren in kunstwerk,
wetenschappelijk werk of sociale handeling.’ Aldus Bernard Lievegoed,
psychiater en buitengewoon hoogleraar sociale pedagogiek en sociale
bedrijfskunde, over het geestelijke in de mens. ‘Polair tegenover de
creativiteit staat de wijsheid.(…) ‘Wijsheid komt niet door activiteit naar
buiten, maar door kunnen afwachten, door terughouding, door actieve
gemoedsrust.’
Mooie uitdrukking, ‘actieve gemoedsrust’, vind ik. En dan
komt het: ‘Actieve gemoedsrust ontstaat door het tot rust brengen van
de emoties, het zwijgen opleggen aan alle associatieve gedachten, het
afstand doen van alle gewilde resultaten.’ Is dat niet precies wat we
oefenen met zenmeditatie?!
Actieve gemoedsrust en Parkinson
Hoe houd je een actief gemoed met Parkinson? Hoe vind je rust met een
dreigende aftakeling hijgend in je nek? Door niet om te kijken en niet
vooruit te gaan met je gedachten. Door je gevoelens en soms
bijkomende emoties waar te nemen en te laten voor wat ze zijn. Door
hoop te koesteren maar zonder resultaten te willen. Ga er maar aan
staan! Het is net het leven zelf. Het leven is te vinden in het moment.
Sterker nog, het leven ís het moment.
Mijn Missie
Mijn keuze om toentertijd met het zioptraject (opleiding tot zenleraar) te
starten hangt samen met mijn missie om mensen met Parkinson te leren
mediteren en specifiek om moed te ontwikkelen om te leven met
Parkinson. Dat er moed voor nodig is, ervaar ik elke dag. Moed om te
zijn met een lichaam dat niet meer doet wat ik gewend was dat het deed.
Het opnieuw leren kennen: wat zijn de grenzen, hoeveel energie is er
vandaag, op dit moment? En opnieuw vertrouwen te krijgen in het
voertuig dat nu mijn lichaam is.
Haiku:
Om niemand te zijn
Wees als een blad dat wegwaait
Een nieuw blad komt weer
- ‘De openbaring’ – Freek de Jonge
- ‘Een kleine inleiding in het boeddhisme’ – Edel Maex
- ‘Zen en geluk – Rients Ritskes & Merel Ritskes-Hoitinga
- ‘De levensloop van de mens’ – Bernard Lievegoed